سرطان دهان

سرطان دهان ممكن است است لبها، كام، زبان، غشاهاي دروني لب يا گونه و يا ناحيه لوزه ها را درگير سازد. این بیماری در بین بزرگسالان شايع‌تر است، ولي شيوع آن در بين جواناني كه از تنباكوي جويدني استفاده مي‌كنند در حال افزايش است.
اگر این سرطان خوش‌خیم باشد، برای درمان آن طی یک عمل جراحی غده را بر می‌دارند و در غیر این صورت بیمار باید از داروهای ضد سرطان استفاده کند. سرطان دهان تقريباً 3% از كل انواع سرطان ها را تشكيل مي دهد.
تنباكو و اثرات ناشي از آن مهمترين عامل مؤثر اين بيماري شناخته شده است. البته برخي از مبتلايان هرگز از تنباكو استفاده نكرده اند که درصد بسيار كوچكي از كل مبتلايان به سرطان دهان را تشكيل مي‌دهند.
انواع توتون و تركيبات آن از جمله سيگار، سيگار برگ و چُپُق و جويدن توتون، عوامل مؤثر در سرطان دهان هستند. سرطان های لب بسيار مشابه سرطان های پوست هستند. قرارگرفتن در معرض نور مستقيم خورشيد باعث ابتلاء به سرطان پوست و كشيدن پيپ نيز در ابتلا به سرطان لب مؤثر است.
سرطانهاي دهان به اشكال مختلفی می توانند ظاهر شوند. هر نوع زخم مزمن سفيد رنگ، ضايعات قرمز رنگ مخملي به خصوص زخم شدن خالهاي سفيدرنگ را جدي بگيريد. هر زخم التيام نيافته مي تواند نقطه شروعي باشدبطوریکه در اغلب موارد، اين نواحي بدون درد هستند.
سرطان زبان از شايع ترين سرطانها است. كنار زبان و انتهايي‌ترين بخش زبان در دهان تحت تاثير اين بيماري قرار مي‌گيرد. براي شناسايي اين بيماري بهترين روش مراجعه به دندانپزشك در هر نيمسال است.
دندانپزشك بايد همه جای دهان را معاينه و بررسي کند و در صورت برخورد به موردی خاص، فرد را جهت ارزيابي به جراح فك و دهان و در صورت امكان به آزمايشگاه نمونه برداري معرفي كند. شخص نیز نبايد با ديدن هر نقطه سفيد در دهان وحشت كند، زيرا هر زخمي در دهان مؤلفه اين بيماري نمی باشد.
سرطان دهان در مقايسه با سرطانهاي ديگر، در مراحل اوليه قابل درمان است پس شانس موفقيت در اين امر حداكثر خواهد بود. مناطق كوچكتر را با اشعه يا جراحي مي توان درمان كرد، اما مناطق بزرگتر غالباً هر دو درمان را نياز خواهد داشت.
فراموش نکنید که پيشگيري آسانتر از درمان است و اين کار با پرهيز از عوامل خطرزا (خودداري از مصرف كليه محصولات تنباكو) و معاينه مستمر توسط دندانپزشك حاصل مي شود.
علل
استعمال دخانيات ( توتون، سيگار، پيپ، ناس و تنباکو )
سیگار با از بین بردن مولكول‌‌های محافظ موجود در بزاق دهان و تبدیل آن به تركیبی خطرناك از مواد شیمیایی، خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می ‌دهد. علاوه بر اینکه دود سیگار به خودی خود مضر است و باعث می ‌شود که بدن علیه خودش فعالیت كند.
بزاق دهان حاوی آنتی‌اكسیدان (مولكول‌هایی كه به طور طبیعی بدن را در مقابل سرطان محافظت می‌‌كنند) است. اما دود سیگار این مولكول ‌ها را از بین می ‌برد و بزاق را به تركیبات خطرناك تبدیل می ‌كند.
بزاق سالم به هنگام قرار گرفتن در معرض دود سیگار نه تنها خواص مفید خود را از دست می ‌دهد بلكه برعكس عمل كرده و در واقع به تخریب سلول‌ های دهان و حفره دهانی كمك می‌ كند. سیگار و مشروبات الكلی علت عمده بروز سرطان‌های سر، گردن یا سرطان‌ های دهانی است كه شامل سرطان لب، دهان، زبان، لثه، حنجره و حلق می ‌شود. عوامل موثر در ابتلا به سرطان‌های دهان عبارتند از:
نوشيدن بیش از حد مشروبات الکلي
کمبود آهن و ويتامينها
سيفليس
عفونت قارچي دهان
ويروس (مثل ویروس HPV که از مقاربت دهانی ناشی می شود)
روکش دندان
دندانهاي مصنوعي
بريجهاي دنداني
سابقه خانوادگي سرطان دهان
سابقه قبلي سرطان دهان
خوردن غذاهای داغ و بسیار تند
خوردن نوشیدنی های داغ مانند چای و قهوه داغ
وارد آوردن تروما (ضربه) به مخاط دهان، مخصوصاً موقع تند غذا خوردن، یا به وسیلۀ لبه های تیز دندان های پوسیده، پرکردگی ها و یا روکش ها در دراز مدت و عدم اصلاح آنها
استفادۀ زیاد از ادویه جات و رنگهای غذایی
قرار دادن عادتی وسایل مختلف و آلوده در دهان
استرس و فشارهای روحی روانی
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
و علل ناشناخته ي ديگر
علائم و نشانه های بیماری سرطان دهان
یک زخم جزئی همراه با درد شدید که در حدود 2 هفته در دهان باقی مانده و بهبود نمی‌یابد.
رشد و تورم یک زخم در دهان که پس از گذشت 2 هفته همچنان تازه و دردناک است.
ممکن است به صورت لکۀ سفید و یا قرمز رنگ در مخاط دهان نمایان شود که این لکه می‌تواند روز به روز وسیع تر شود.
زخمي كه به آساني با کوچکترین تحریکات دچار خونريزي شده و بهبود پيدا نمي كند.
تغيير رنگ بافت مخاطي دهان.
وجود يك لكه ی ضخيم و برجسته با سطح زبر كه شبيه به دمل است.
درد، سوزش و یا خارش و حساسيت يا بي حسي در هر ناحيه از دهان و يا در ناحيه لبها.
ايجاد لکه سفيد در مخاط دهان که با ساييدن پاک نمي شود.
زخم در لب و دهان
تورم و قرمزي و ضايعات تخريبي مزمن در روي لب
پزشكان توصيه مي‌كنند در صورتي كه هر يك از علايم زير به مدت بيش از سه هفته بهبود نيابد به پزشك يا دندان پزشك مراجعه شود.
ايجاد زخم يا اولسر در دهان
مشاهده قسمتهاي سفيد يا قرمز در دهان
درد بدون دليل در دهان يا گوش
برجستگي بي‌دليل در ناحيه گردن
درد يا زخم در ناحيه حلق
دشواري در بلع يا ناهنجاري در صدا
این گونه زخمها همیشه دلیل بروز سرطان دهان نیست. اما به یاد داشته باشيد كه بايد به طور منظم به دندانپزشك خود مراجعه كنيد، زيرا در بسياري از موارد خودتان قادر به مشاهده اين ضايعات نيستید.
بنابراین به محض مشاهده يكي از علائم فوق به دندانپزشك مراجعه كنيد، زیرا دندانپزشك مهارت و ابزار لازم برای تشخيص وجود ضايعات سرطاني و پيش سرطاني در دهان را دارد. پس باید سریعاً به دندانپزشک مراجعه شود. شما با كمك دندانپزشك خود مي توانيد با سرطان دهان بجنگيد و در برابر آن پيروز شويد.
آیا ما در خطر ابتلابه سرطان دهان هستیم ؟
مصرف سيگار و همچنین مصرف زياد الكل از مهمترين عوامل مستعد كننده سرطانهاي دهان مي باشند، اگر از تنباکو (سیگار) و انواع نوشیدنی های الکلی استفاده می کنید بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستید و چنانچه از هر دوی این مواد استفاده می کنید خطر ابتلا به این بیماری چندین برابر خواهد بود.
قرار گرفتن در معرض نور شدید آفتاب برای مدت طولانی خطر ابتلا به سرطان لب و پوست را افزایش می‌دهد.
بروز سرطانهاي دهاني در افراد بالاي 40 سال به مراتب بيش از افراد زير 40 سال مي باشد، البته افراد جوانتر نیز در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
در صورتی که از رژیم غذایی مناسب و سالم استفاده نکنید، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان دهان قرار می‌گیرید.
مصرف ميوه و سبزيجات به مقدار زياد از رشد و نمو ضايعات سرطاني جلوگيري مي‌كند. مصرف مقدار فراوان میوه به ویژه میوه ‌های ترش و آب‌ مركبات و سبزی‌‌های سرشار از ویتامین C مانند مركبات در برنامه غذایی خطر تشكیل ضایعات پیش سرطانی دهان را در مردان تا حدود 30 تا 40 درصد كاهش می‌ دهد.
تا كنون تاثیر مصرف مرتب میوه و سبزی در پیشگیری از بسیاری از انواع سرطان از جمله سرطان دهان به اثبات رسیده است.
سرطانهاي دهان روي هر كدام از نواحي دهان از جمله لثه ها، مخاط گونه، زبان، كام نرم و سخت قابل مشاهده هستند.
تشخیص
دندانپزشک محل بروز سرطان را نمی تواند سریعاً تشخیص دهد و این در حالی است که اگر بیماری به موقع کشف و تشخیص داده شود شانس بهبودی افزایش می یابد.
اما از دندانپزشک انتظار می رود که: به گردن و صورت شما به دقت نگاه کند، فک ها و قسمت پائین گردن را معاینه کند و داخل دهان را توسط یک آینه کوچک (آینه دندانپزشکی) به دقت معاینه کند و سایر قسمت های دهان مثل لب ها، گونه ها، زبان و سقف دهان و انتهای گلو را بررسی کند.
دندانپزشک تمام قسمت های دهان را که برای فرد به آسانی قابل دید و دسترس نیست می تواند بررسی و معاینه کند. ممکن است دندانپزشک در حین معاینه متوجه مورد غیر طبیعی در دهان شود که نیاز به عکس‌برداری (رادیو گرافی) داشته و توسط متخصص تشخیص داده شود.
بررسي هاي تشخيصي ممكن است شامل آزمايش هاي خون، نمونه برداري (برداشت مقدار كمي از بافت يا مايع براي بررسي آزمايشگاهي ) از توده، و راديوگرافي سر باشد. سي تي اسكن يا ام. آر.آي نیز به بررسي گسترش بدخيمي كمك مي كند.
معاینات مرتب و به موقع دهان و دندان براي تشخيص زودرس ضايعات سرطاني و پيش سرطاني بسيار ضروري است تا دندانپزشک بتواند محلی را که دچار مشکل شده سریعاً شناسایی کرده و احتمال بروز سرطان را به موقع تشخیص دهد. زيرا ممكن است اين ضايعات در مراحل اوليه بسيار كوچك و غير قابل توجه باشند، اما فوق العاده خطرناكند.
پیشگیری
با داشتن یک رژیم غذایی مناسب و سالم با مصرف روزانه 5 الی 7 نوع میوه و سبزیجات تازه نه تنها می‌توان از بروز سرطان دهان، بلکه از بروز بسیاری از سرطانها و بیماری‌های دیگر نیز می‌توان جلوگیری کرد. همچنین باید از مصرف تنباکو، سیگار و نوشیدنی های مضر خودداری نمود.
درمان
درمان بسته به محل سرطان (لب، زبان، كام يا...) متفاوت خواهد بود.
براي برداشت ناحيه سرطاني در صورتي كه امکان جراحي باشد،این امر صورت می گیرد. پس از جراحي، فرد باید دهان را 4-3 بار در روز با محلول شستشوي آب نمك (يك قاشق چاي خوري نمك در 250 سي سي آب گرم (معادل يك بطري نوشابه) شستشو دهد.
ممكن است در برخی افراد اشعه درماني و يا داروهاي ضدسرطان تجويز شود. گفتار درماني نیز در مواردي كه جراحي باعث اختلال تكلم شده باشد توصيه مي شود.
در مورد داروهاي ضدسرطان (شيمي درماني) می‌توان گفت در دوره پس از جراحي از مسكن ها و در صورت وجود عفونت همزمان آنتي بيوتيك‌ها مورد استفاده قرار می گیرند.
عوارض
حدود يك سوم بيماران مبتلا به سرطان بعد از درمان بيماري دچار عوارض دهاني مي شوند. به همين دليل بايد قبل و در حين درمان تحت معاينه دندانپزشكي قرار گيرند تا از سلامت دندانها و مخاط دهان خود مطمئن شوند و به اين ترتيب ميزان عوارض دنداني و دهاني در آنها به حداقل برسد.
مثلاً اغلب افرادي كه تحت راديوتراپي در ناحيه سر و گردن قرار مي گيرند، به عوارضي از قبيل خشكي دهان، حساسيت مخاطي، حساسيت دندانها، پوسيدگي وسيع دنداني و مشكل در حين بلع دچار مي شوند.
التيام كُند پس از جراحي گسترش سرطان به گره‌هاي لنفاوي گردن ،برداشت همه گره‌هاي لنفاوي سر و گردن را ايجاب مي‌كند. و بدشكلي دايمي صورت، اختلال دايمي تكلم و اختلال بلع پايدار نیز از عوارض این جراحی ها هستند. شيمي‌درماني نيز تأثيرات مشخص و واضح بر روي مخاط دهان و دندانها دارد.
طي مدت زماني كه تحت درمان سرطان ناحيه سر و گردن مي باشيد، بايد دندانهاي خود را حداقل دوبار در روز با احتياط مسواك بزنيد، مگر اين كه دندانپزشك روش ديگري را پيشنهاد كند. چنانچه دچار عارضه خشكي دهان بشويد، دندانپزشك باید براي بزاق دهان جايگزيني مانند بزاق مصنوعي معرفي كند.
براي كم كردن پوسيدگي دندانها هم از فلورايد استفاده می شود. بروز عفونتهاي دهاني ممكن است سبب ايجاد گرفتاري جدي شود. بنابراین در صورت بروز اين عفونتها بلافاصله به دندانپزشك و يا پزشك خود مراجعه کنید.